Veel mensen hebben zich tijdens en na de 2e Wereldoorlog ingezet voor slachtoffers en/of nabestaanden/overlevenden van de luchtoorlog boven Vaassen. Stichting Broken Wings eert deze mensen met het plaatsen van een gedenkzuil c.q. monumentje, plaquette.
De stichting hoopt in de komende jaren nog meer zuilen te plaatsen. Een historische fietsroute langs deze zuilen is in voorbereiding. Hieronder volgen de omschrijving van de tot nu toe geplaatste gedenkzuilen cq plaquette.
1. Algemene begraafplaats, Oude Apeldoornseweg, Vaassen
Onthulling: 9-11-2002
De 1e zuil werd onthuld ter nagedachtenis aan Henrica Udina Stewart-Mulder ten Kate (Riekie Mulder ten Kate), die tijdens en na WO II veel heeft gedaan voor slachtoffers van vliegtuigcrashes in gemeente Epe en hun nabestaanden.
De zuil werd onthuld door de heren Nico Mulder ten Kate (neef) en Karel Schuurman (destijds voorzitter van Broken Wings) en is geplaatst tegenover de 12 graven van geallieerde vliegers (Halifax EB 215 bommenwerper en Wellington MF 397).
De tekst op de zuil luidt:
“Ze was één van ons. Zij is niet langer bij ons maar kijkt toe. 20-6-1916 — 9-2-1950”
2. Hertenkampsweg (nabij kruising met Hanendorperweg), Vaassen
Onthulling: 12-11-2005
De 2e zuil werd geplaatst en onthuld ter herinnering aan hen die betrokken waren bij een wapendropping op deze plek voor het verzet.
De zuil werd onthuld door Hans Achterbergh (voorzitter Broken Wings) en Karel Schuurman (voormalig voorzitter Broken Wings).
3. Laan van Fasna, Vaassen
Onthulling: 11-11-2006
De 3e zuil markeert de plek waar op 28 september 1943 een Handley Page Halifax EB 215 bommenwerper neerstortte.
De zuil werd onthuld door Mr David Griffin (Australië), die destijds als enige de crash overleefde en Mrs Olive Burrel-Satchell (UK), wier broer bij de crash om het leven kwam.
Op de plaquette staan de namen van de omgekomen vliegers die werden begraven op de Algemene begraafplaats, Apeldoornseweg, Vaassen.
De zuil bevindt zich op de laan van Fasna ter hoogte van nr. 87.
4. Geerstraat/Bokkerijweg, Vaassen
Onthulling: 10-11-2007
De 4e zuil is geplaatst nabij de plek waar in de nacht van 7/8 april 1945 een Vickers Wellington mF 397 toestel neerstortte aan het eind van de Bokkerijweg in Vaassen.
De zuil werd onthuld door Mrs Vera Clarke (namens haar familie en andere nabestaanden van de bemanning) en de heer Gerrit van ’t Einde (destijds behulpzaam bij het identificeren en begraven van de slachtoffers).
Op de plaquette staan de namen van de omgekomen vliegers die werden begraven op de Algemene begraafplaats, Apeldoornseweg, Vaassen.
Deze zuil werd in 2018 vervangen en verplaatst schuin tegenover de oude locatie en zal op 5 april 2019 met enig ceremonieel opnieuw worden ‘onthuld’.
5. Gortelseweg/Veenwegje, verwijzing naar T-for Tommy monument
Onthulling: 2-5-2009
De 5e zuil is een verwijzingszuil, geplaatst op de kruising Gortelseweg/Veenwegje (Gortel) en verwijst naar het monumentje aan het Veenwegje (in het bos).
Dit monumentje markeert de plaats waar een Short Stirling R 9168 bommenwerper T-for Tommy op 16 december 1942 neerstortte. De omgekomen vliegers werden begraven op de Oude Begraafplaats, Tongerenseweg in Epe.
De zuil werd onthuld door Mr H. Irons (Airgunner) en de heer J. van Laar.
6. Monument Bartjesbrug (Stroombreed), Oene
Een 6e herdenkingspunt werd onthuld op de plek waar op 22 juni 1944 een Avro Lancaster MK1 LL840 VN-M bommenwerper neerstortte: oostelijk van Oene, in Oenerbroek nabij de Bartjesbrug over het Stroombreed.
Dankzij intensief speurwerk van twee Oenenaren, de heren Jan Kiesbrink en Teunis Nooteboom, werd het verhaal rond deze crash boven water gehaald en opgetekend. Zij schreven er een boek over: Angst en spanning rond Oene.
Van de 8 bemanningsleden sneuvelden er 2 op het moment van de crash (John Lane en Frederick Shorter), Kenneth Ingram werd, na verraad, op 2 oktober 1944 in Apeldoorn gefusilleerd. De overigen keerden, na lange omzwervingen en via krijgsgevangenkampen in Polen, na de oorlog naar Engeland terug.
Shorter en Lane zijn begraven op de Oude Begraafplaats, Tongerenseweg, Epe.
Ingram is begraven op Begraafplaats Heidehof, Keienbergweg te Ugchelen. De plaquette vermeldt de namen van de bemanningsleden.
7. Zuil Nijbroekerweg 5, Emst
Zuil op de Nijbroekerweg[/caption]
Onthulling: 14-9- 2011
Ter nagedachtenis aan de bemanning van de in de nacht van 13 op 14september 1942 neergestorte AVRO Lancaster W-4169 werd door Stichting Broken Wings ’40 – ’45 in samenwerking met de Wilhelmina Vereniging te Epe op 14 september 2011 een herinneringszuil (6e) onthuld . Deze zuil bevindt zich nabij het perceel van de familie L.J.F. Doorn aan de Nijbroekerweg 5 te Emst. (t Hinkel) De zuil werd onthuld door Mevrouw Trees Doorn – van der Weerd,kleindochter van de oorspronkelijke bewoner van de boerderij en door de heer B. Jonker, oud-voorzitter van de Wilhelmina Vereniging te Epe.
De plaquette van de zuil vermeldt de namen van 7 bemanningsleden. Sergeant A.L.Goodyer (Flight Engineer) echter keerde na omzwervingen en verblijf in krijgsgevangenkampen na de oorlog naar Engeland terug.
De zuil bevindt zich op Nijbroekerweg nr. 5
8. Zuil Apeldoornseweg, Vaassen
Onthulling:17-4- 2015
Op 17 april 2015 werd aan de Apeldoornseweg in Vaassen bij huisnummer 133 een zuil onthuld ter herinnering aan de bevrijding, precies 70 jaar daarvoor. De Canadese verkenner Roger Jean Marie reed toen op zijn Harley Davidson motor voorzichtig het dorp Vaassen in. Hij werd uitbundig door de inwoners van Vaassen toegejuicht.
9. Plaquette Villa De Pal, Westendorperheideweg 22, Emst (Schaveren)
Onthulling: 25-04-2015
In de dagen rond de viering van 70 jaar Bevrijding werd aan de Westendorperheideweg 22, Emst (Schaveren) deze Broken Wings plaquette onthuld door de dochter van de heer Bas van Pelt, mevrouw Jansen – van Pelt. Anno 2015 wordt Villa De Pal bewoond door haar dochter en schoonzoon.
De plaquette herinnert aan de onvermoeibare inspanningen van de familie Van Pelt om onderdak te bieden aan mensen op de vlucht voor de bezetter. Bas van Pelt was binnenhuisarchitect die diverse zaken bezat o.a. in Den Haag. Toen deze door de bezetter grotendeels werden verwoest besloot van Pelt zich in te zetten voor het Verzet.
10. Gedenkplek van Essen, Wachtelenbergweg 17, Epe
Onthulling: 18-04-2019
Deze gedenkplek geeft het verhaal weer over de verzetsdaden van de familie van Essen in en vanuit hun boerderij aan de Wachtelenbergweg. Dit laat zien hoe bijzonder de familie van Essen is geweest tijdens de 2e wereld oorlog alsook voor alle inwoners die in de gemeente Epe verzetswerk hebben verricht. Op de gedenkplek zijn de contouren van de voormalige boerderij zichtbaar gemaakt door middel van taxushaagjes terwijl een informatiebord beknopt weergeeft wat zich op deze plek destijds heeft afgespeeld.